“Atasözü”, bir toplumda kuşaktan kuşağa aktarılan, öğüt niteliği taşıyan, genellikle bir öykü ya da tecrübeye dayanan, kısa ve özlü sözlerdir. Bu sözler, toplumun değer yargılarına ve yaşam biçimine dair ipuçları verir ve hayatta karşılaşılan durumlarla ilgili olarak öğütler sunar. “Yiğidin yiğide ekmeği ödünç, kötüye sadaka” atasözü de bu anlamda kullanılan bir sözdür.
Bu atasözü, bir kişinin bir başka kişiye karşı gösterdiği iyiliklerin, çıkar düşünmeden ve beklenti içinde olmadan yapılması gerektiğini vurgular. Yiğitlik ve kahramanlık gibi değerler, toplumda çok önemli bir yere sahip olduğu için bir yiğidin diğer bir yiğide yardım etmesi, onun ekmeğiyle çorbasıyla yanında olması beklenir.
Ancak bu yardım etme eylemi bir kumar gibi değil, kişinin gücüne göre yapması gerekir. Çünkü bir yiğit, kendi ekmeğini ödünç vererek ya da başkalarına yardım ederek kendi hayatını tehlikeye atmamalıdır. Atasözü bu yüzden “kötüye sadaka” diyerek, insanların gücü yettiğinden fazlasını vermelerini ve kendilerini riske atmalarını engellemek istiyor.
Bu atasözü aynı zamanda, bir insanın yardım etmek istediği kişinin kötü biri olup olmadığını iyi düşünmesi gerektiğini de anlatır. Eğer bir kişi kendisine yardım etmek isteyen birine kötü davranırsa, o zaman bu iyilik yapan kişiye yapılmış bir haksızlık olacaktır. Dolayısıyla bir kişiye yardım etmek, o kişinin iyi bir insan olduğunu önceden bilmek ve ona göre hareket etmek gerektiğini anlatır.
Atasözü, Türkçenin yanı sıra farklı dillere de çevrilmiştir. Örneğin, İngilizcede “Loan oft loses both itself and friend” şeklinde kullanılır ve kelime anlamı “Ödünç vermek sık sık hem kendisini hem de arkadaşını kaybetmesine neden olur” şeklindedir. Bu atasözü ayrıca Arapça, Farsça, Almanca, Fransızca ve İtalyanca gibi birçok farklı dilde de kullanılır.
atasözünün diğer dillerdeki kullanımlarını ve açıklamaları:
İngilizce: A friend in need is a friend indeed. (İhtiyacın olduğu zaman gerçek dost ortaya çıkar.)
Bu atasözü, ihtiyacımız olduğu zaman bize yardım edenlerin gerçek dostlarımız olduğunu vurgular.
Almanca: In der Not erkennt man seine Freunde. (Zor zamanlarda gerçek dostlarınızı tanırsınız.)
Bu atasözü, zor zamanlarda dostlarınızın kim olduğunu anlayacağınızı ve gerçek dostlarınızın size yardım edeceğini vurgular.
Fransızca: Dans le besoin on connaît ses amis. (İhtiyacın olduğu zaman gerçek dostlarınızı tanırsınız.)
Bu atasözü, ihtiyaç duyduğunuzda sizi yalnız bırakmayacak olan gerçek dostlarınızın kim olduğunu vurgular.
İspanyolca: En la necesidad se conoce al amigo. (İhtiyaç zamanında gerçek dostunuz tanınır.)
Bu atasözü, ihtiyacınız olduğunda gerçek dostunuzu tanıyacağınızı ve sizi yalnız bırakmayacaklarını vurgular.
İtalyanca: Amico nel bisogno, amico in effetti. (İhtiyacınız olduğunda, gerçek dostunuzu tanırsınız.)
Bu atasözü, ihtiyaç zamanında gerçek dostunuzu tanıyacağınızı ve sizi yalnız bırakmayacaklarını vurgular.
Portekizce: Amigo na necessidade é amigo de verdade. (İhtiyacınız olduğunda gerçek dostunuzu tanırsınız.)
Bu atasözü, ihtiyaç zamanında gerçek dostunuzu tanıyacağınızı ve sizi yalnız bırakmayacaklarını vurgular.
Rusça: Друг познаётся в беде. (Zor zamanlarda arkadaşınızı tanırsınız.)
Bu atasözü, zor zamanlarda dostlarınızın kim olduğunu anlayacağınızı ve gerçek dostlarınızın size yardım edeceğini vurgular.
Arapça: الصديق وقت الضيق. (Zor zamanlarda dostlar belli olur.)
Bu atasözü, zor zamanlarda dostlarınızın kim olduğunu anlayacağınızı ve gerçek dostlarınızın size yardım edeceğini vurgular.
Çince: 患难见真情 (Zor zamanlarda gerçek sevgi ve dostluk ortaya çıkar.)
Bu atasözü, zor zamanlarda gerçek sevgi ve dostluğun ortaya çıkacağını vurgular.
Yorumlar