“Hizmetçi kırarsa suç, hanım kırarsa kaza” atasözü, toplumumuzda kadın-erkek rolleriyle ilgili birçok önyargıyı yansıtan ve ev işlerinin nasıl paylaşıldığına dair bir tartışmayı da beraberinde getiren bir söz olarak kabul edilir.
Bu atasözü, bir hizmetçinin evdeki eşyaları kırdığında suçunun hizmetçide olduğunu, ancak hanımın kırdığı eşya durumunda bir kaza olarak kabul edileceğini ifade eder. Bu nedenle, hanımın sorumluluğu kalmaz ve suçlu olarak hizmetçi kabul edilir.
Bu atasözü, kadınların ev işlerinde daha sorumlu olduğunu ve erkeklere göre daha fazla ev işi yaptıklarını göstermektedir. Bu söz, kadınların evin içinde görevlerinin olduğu ancak erkeklerin bunlardan muaf tutulduğu toplumda, kadınların toplumsal cinsiyet eşitliği konusundaki haklı taleplerinin gösterilmesi için kullanılan bir örnek olarak da değerlendirilebilir.
Ayrıca, bu atasözü, sorumlulukların nasıl paylaşıldığına dair bir tartışmayı da beraberinde getirir. Evin işleri, tüm aile üyelerinin ortak sorumluluğu olduğu için, herkesin görevleri arasında eşit şekilde paylaşılmalıdır. Bu nedenle, sadece hizmetçinin veya kadının sorumlu tutulması yanlış ve haksızdır.
Bu atasözü aynı zamanda, insanların statülerine göre ayrımcılık yaptıklarını ve suçluların sadece alt sınıflardan seçildiğini göstermektedir. Zenginlerin veya üst düzey kişilerin yaptığı hatalar genellikle daha az önemsenir ve affedilirken, alt sınıflardan olan hizmetçilerin veya çalışanların yaptığı hatalar daha fazla eleştirilir ve cezalandırılır.
Sonuç olarak, “Hizmetçi kırarsa suç, hanım kırarsa kaza” atasözü, toplumsal cinsiyet eşitliği ve sorumlulukların paylaşımı gibi önemli konulara ışık tutar. Herkesin ev işlerinde eşit sorumluluklar taşıması gerektiğini vurgulayarak, bu atasözü insanları daha adil ve eşitlikçi bir toplum inşa etmeye teşvik eder.
“Hizmetçi kırarsa suç, hanım kırarsa kaza” atasözünün dünya çapındaki farklı versiyonları ve anlamları:
İngilizce: “If a servant breaks a dish, it’s a mistake; if her mistress does it, it’s an accident.” (Bir hizmetçi tabağı kırarsa, bir hata olur; ama patronu kırarsa, bir kaza olarak görülür.) Bu İngilizce atasözü, Türkçe atasözüyle neredeyse aynı anlama sahip.
İspanyolca: “Lo que es culpa en el criado, es descuido en el señor” (Bir hizmetçide bir hatadır, ama sahibinde bir dikkatsizliktir.) Bu atasözü, Türkçe atasözünden biraz farklı bir anlam taşır, ancak hizmetçinin işin sorumluluğunu üstlendiği ve patronunun yaptığı hataların önemsizleştirildiği bir ayrımcılığı yansıtır.
Almanca: “Wenn der Diener etwas zerbricht, ist es ein Fehler; wenn der Herr es tut, ein Unglück.” (Bir hizmetçi bir şeyi kırarsa, bir hata olur; patronu kırarsa, bir felaket olarak kabul edilir.) Bu Almanca atasözü de Türkçe atasözüyle neredeyse aynı anlama sahiptir.
Fransızca: “Si un domestique casse quelque chose, c’est une faute; si sa maîtresse le fait, c’est un accident.” (Bir hizmetçi bir şeyi kırarsa, bir hatadır; ama patronu kırarsa, bir kaza olarak görülür.) Bu Fransızca atasözü, İngilizce ve Türkçe atasözleriyle benzer bir anlama sahip.
İtalyanca: “Se la serva rompe una cosa, è una colpa; se la padrona lo fa, è un’incidente.” (Bir hizmetçi bir şeyi kırarsa, bir hata olur; ama patronu kırarsa, bir kaza olarak görülür.) Bu İtalyanca atasözü, Türkçe atasözüne oldukça benzer bir anlama sahiptir.
Rusça: “Если слуга разбивает что-то, это ошибка; если его хозяйка, то это несчастный случай.” (Bir hizmetçi bir şeyi kırarsa, bir hata olur; ama patronu kırarsa, bir kaza olarak kabul edilir.) Bu Rusça atasözü de Türkçe atasözüne benzer bir anlam taşır.
Arapça: “إن كسر الخادم شيئاً، فهو خطأ، وإن فعلته سيدته، فهو حادث.” (Bir hizmetçi bir şeyi kırarsa, bir hatadır; ama patronu kırarsa, bir kaza olarak görülür.) Bu Arapça atasözü de Türkçe atasözüne benzer bir anlam taşır.
Çince: “仆人打破了东西，是错误；女主人打破了，是意外。” (Bir hizmetçi bir şeyi kırarsa, bir hata olur; ama patronu kırarsa, bir kaza olarak kabul edilir.) Bu Çince atasözü de Türkçe atasözüne benzer bir anlam taşır.
Japonca: “使用人が何かを壊した場合、過失であるが、主人が壊した場合、事故である。” (Bir hizmetçi bir şeyi kırarsa, bir hata olur; ama patronu kırarsa, bir kaza olarak görülür.) Bu Japonca atasözü de Türkçe atasözüne benzer bir anlam taşır.
Portekizce: “Se a empregada quebra algo, é culpa; se a patroa quebra, é acidente.” (Bir hizmetçi bir şeyi kırarsa, bir hata olur; ama patronu kırarsa, bir kaza olarak kabul edilir.) Bu Portekizce atasözü, İspanyolca atasözüne benzer bir anlama sahiptir.
Yorumlar